Wat goed gezegd is,
|
Al jaar en dag ben ik geïnteresseerd in de Griekse en Romeinse mythes en filosofie. Met name in de zienswijze van Seneca, een Romeinse filosoof die tweeduizend jaar geleden leefde. Hij was een meester in het duiden van de enorme complexiteit van wat mensen drijft. In de filosofie zijn vele woorden voor liefde en vriendschap te vinden, net zoals Eskimo’s tientallen woorden hebben voor sneeuw. Zo vaar ik wel bij ‘pragma’, zoals de Grieken dat noemen. Pragma dus. Waarbij je in staat bent om compromissen te sluiten, gekenmerkt door geduld en tolerantie. Gebaseerd op zelfkennis en kennis van de ander. Om samen praktisch beter te worden: de liefde van de wijsheid. Ik voer er wel bij. Tot afgelopen winter.
In de schemering van een ijskoude avond, zag ik op de Hommelseweg een oudere dame lopen met zware tassen. Ze liep moeilijk, alsof ze pijn had. Ik kon niet anders dan aanbieden de tassen over te nemen en met haar op te lopen. We keuvelden wat onderweg en ze vertelde over haar operatie. Ze betitelde me als ‘een engel op aarde’ voor het dragen van de tassen. Ook vertelde ze dat ze twee zonen had. Toen we even later haar voordeur bereikten, bleek dat een van de zonen thuis was. Ik verbaasde me daarover: waarom had zij hem de tassen niet laten dragen? In de verre verte begonnen alarmbellen te rinkelen, maar ik sloeg er geen acht op. Ze bood me een kop thee aan, die ik afsloeg. Ik had met haar te doen en beloofde dat die kop thee nog wel eens zou komen. Een paar weken later stond een van haar zonen aan mijn deur. Of ik de vrouw was die zijn moeder geholpen had? Zij wilde langs komen voor een kop thee. Ik zocht daar niets achter. Tot mijn verbazing kwam hij met haar mee en begon hij mij op alle denkbare niveaus uit te horen. “Vrouw alleen?” Ja, vrouw alleen. “Kinderen?” Nee, geen kinderen. “Gelovig?” Nee, geen geloof. “Eigen huis?” Ja, eigen huis. “Geen man?” Nee, geen man. De moeder knikte instemmend. Nu hecht ik aan het vertellen van de waarheid, maar dit werd te persoonlijk en ongemakkelijk. Na drie kwartier probeerde ik tot een afronding te komen. Toen we afscheid namen aan de voordeur brak de zon door. Dat werd gezien als een teken van boven. Het was mij inmiddels overduidelijk, we lagen op ramkoers, een culturele ramkoers. Ik begon me nu sterk zorgen te maken over waar deze hulpvaardigheid nog meer toe zou leiden. De maanden erna ontving ik meerdere malen berichten en bezoeken aan de deur van de zonen. Over hun moeder die me wilde zien. Ik bedankte telkens vriendelijk toch dringend. Zoveel ongemakkelijkheid was me het goedbedoelde ‘naoberschap’ niet waard. Hun moeder zou huilen, dat begreep ik toch wel. Ineens bevond ik me in een situatie waarin ik verantwoordelijk werd gehouden voor de geestelijke gesteldheid van de vrouw en daarmee ook van haar zonen. Aan de deur probeerde ik duidelijk te maken dat ik alleen maar een helpende hand had geboden met de boodschappen en dat dit toch echt niet de bedoeling was. De door mij gekozen pragmatische houding bleek hier niet toereikend. Ik ging te rade bij Seneca die vriendelijkheid voorop stelt, maar daaraan toevoegt: wees alsnog bedacht op wie je toelaat. “Het kiezen van een vriend moet in veel opzichten vergelijkbaar zijn met de manier waarop je je deur opendoet. Als je een klop hoort, open je niet voor iedereen. Voor sommigen laat je de deur gesloten. Voor anderen kun je de deur openen, maar bewaak je deur hoe dan ook.” Column geschreven en eerder geplaatst voor St. Marten Sonsbeek wijkkrant Arnhem
3 Comments
Sinds 2012 onderzoeken we in verschillende groepssamenstellingen, woorden en de betekenis van die woorden in onze levens. Dit keer was het schaamte.
Schaamte, toen ik aan deze zoektocht over schaamte begon waren er maar twee vormen van schaamte die ik zo kon oplepelen. Plaatsvervangende schaamte, schaamte over iets wat iemand anders deed of niet deed. Het heeft op het eerste oog (meestal) niets met uiterlijkheden te maken maar vaker met gedrag, daar waar het schuurde op mijn normen en waarden of de inschatting van de situatie die vaak er zo dik bovenop lag maar de spelers in de situatie maar niet bleken te zien. Schaamte is dan net als dat laagje olie wat op water blijft drijven, wat zich maar niet wil mengen met die andere stof die eronder beweegt. En zelfs van die stof die eronder beweegt, bij een paar graden temperatuurverschil, zich ook niet laat mengen. Hoe iets onzichtbaars toch een groot verschil kan maken. De andere vorm van schaamte is die van het niet handelen terwijl ik vind dat ik wel had moeten handelen maar zo geschokt was dat ik dat niet deed. Twee jaar geleden alweer startte we met het retorisch reizend genietschap een reis die dit voorjaar ten einde kwam. Iedere deelnemer bracht een eigen onderwerp in. Ik koos voor woede en wat Seneca daarover te zeggen had. Omdat woede nog steeds liefde is met verdriet er omheen. Hoe het was en is.
Ik draag woede in me. Wat mij betreft de echte zwakke plek in het scala van mijn emoties. Want eenmaal geactiveerd en losgelaten onbestuurbaar. Ik zag het in mijn ouders van fysiek tot geestelijk. Van erop los slaan tot langdurige manipulatie. Van meteen korte metten maken tot uitgestelde wraakacties over een langere tijd. "Zoals pijlen afspringen op een hard oppervlak en zoals iemand die op een massief object slaat zichzelf pijn doet, zo brengt geen enkel onrecht een fiere geest zover dat ze dat voelt, omdat het onrecht brozer is dan zijn doelwit. Hoeveel luisterrijker is het voor de ziel om als het ware onkwetsbaar voor elk projectiel alle onrecht en smaad weg te spuwen! Wraak betekent pijn toegeven; het is geen fiere geest die zich onder onrecht buigt." "Iemand die machtiger of zwakker is, heeft je gekwetst, indien hij zwakker is, moet je hem sparen, indien hij machtiger is moet je jezelf sparen." Seneca Ergens las ik dat 2016 een afsluitend jaar is, een ti-ta-tovenaar redenatie, in die zin dat als je de cijfers optelt dat je dan uitkomt op negen, een afsluiting voordat het getal één weer tevoorschijn komt in de optelling van 2017. Ik denk terug aan 2007, ook zo’n negen jaar. Het jaar voor de crisis. Wat gebeurde er in jouw leven in 2007? 2007 Voor mij was het het jaar dat ik mijn vader voor het eerst in bijna twintig jaar weer opzocht. Omdat ik iets uit te zoeken had. En een mens kan veranderen in twintig jaar toch? Dat dacht ik toen wel. In 1989 - ook een negen jaar - vertrok ik om ‘nooit meer terug te komen’ puur uit zelfbehoud. Ik had hoop toen. Op begrip, op ontvankelijkheid. Het was er niet of misschien was ik er toen nog niet klaar voor. Hoewel na jaren afstand de fysieke dreiging was geluwd, in mijn hoofd en hart was de dreiging er nog altijd. Als ik mijn leven in een notendop kan beschrijven dan waren de eerste twintig jaar lijden, de daarop volgende twintig jaar leren, en nu heb ik het idee dat ik pas echt aan het leven ben in plaats van overleven. Twee jaar later na onze eerste hernieuwde ontmoeting trof ik hem op de begrafenis van mijn tante, zijn zus. Te vroeg gestorven. “Magere Hein had mén beter kunne hoale”, klonk het door de condoleance ruimte. Ik keek opzij, naar mijn vader. ‘Doe de dé veur mén ok?’ Hij doelde op de uitvaart dienst die net gehouden was. Ik beloofde het, dan en daar. Dat hij netjes ‘onder de grond zou komen’ als het eenmaal zover was. Die verantwoordelijkheid wilde ik nemen. Woede is liefde met verdriet eromheen Dit jaar was het zover. Ze vonden hem buiten bewustzijn in een stoel, de ziekenhuis opname wees uit dat er niets meer te redden viel. Hij werd overgebracht naar een hospice. Een aantal dagen later was het gebeurd. Ik heb hem niet meer gezien of gesproken. Ik ging doen wat ik beloofd had. Gesprekken met familie, gesprekken met vrienden en kennissen. Ik hield zijn leven voor een laatste keer onder het licht om een waardige dienst te maken.Nog nooit was ik zo dicht bij hem gekomen en voor het eerst zag ik hoe onze levens over elkaar heen geschoven waren. Hij was de rebel en woede in mij, ik was het ongeliefde kwetsbare in hem. En toen realiseerde ik pas, ‘Woede is liefde met verdriet eromheen.’ In het verhaal dat ik schreef kwam alles voor altijd samen. Het werd alsnog een ode aan mijn vader. Die ik net zoveel lief had als dat ik bang voor hem was en ik was altijd heel erg bang. Op weg naar de dienst krabbelde ik in potlood nog snel het woord ‘papa’ voor deze zin. En ik sprak de woorden die ik nooit gesproken had: “Papa…. jouw woede werd mijn woede, jouw verdriet werd mijn verdriet, jouw bravoure werd mijn bravoure. Jouw kracht, discipline en doorzettingsvermogen zijn in mij. Ik ben een deel van jou. En daar ben ik je dankbaar voor. Want woede is nog steeds liefde met verdriet er omheen. Hij zei ‘zie mij en mijn woede’, ik zei ‘zie mij en mijn liefde’. Maar we waren nooit in staat om samen verdrietig te zijn.” Voor het eerst in mijn leven kon ik zijn liefde voelen. Geschreven en voorgedragen tijdens Retoriek II http://JanVaessen.nl Been strutting my stuff A need to survive, nothing above Judge myself, oh I cannot The less my hope it seems the hotter my love This new horizon On the outskirts of my mind Pushing these walls and all the cubicles stacked inside "De Koningstafel is een serie audio-podcasts over authenticiteit, leiderschap en persoonlijke groei. Piet Hurkmans interviewt bijzondere mensen die openhartig spreken over hun leven, werk en relaties. Wat is hun droom of missie, wat zijn hun drijfveren? Kennen zij hun talenten of worstelen zij met wat hun ware potentieel is?" Zo introduceert Piet Hurkmans een serie podcasts onder de noemer De Koningstafel op zijn website. Ik was te gast op 5 december vorig jaar. De eerste echte storm raasde die dag over het land. Ook in mij raasde een storm, al maanden. Onvoorbereid ging ik zitten en gaf antwoord op de vragen die Piet mij stelde. Ik genoot van de nieuwe inzichten en de verbindingen die we konden leggen. De laatste dagen blijven flarden van dit gesprek terugkomen. Over de schoonheid van eruit gestoten worden om weer opnieuw te gaan tuimelen. En de mate van autonomie die je kunt ervaren bij de gratie van je sociale omgeving. Zoals met bijna alles heeft ook dit gesprek wat tijd nodig gehad om zich volledig te ontvouwen. Ik besluit de podcast weer te luisteren.theneeds.nl/amy-van-son-dit-nooit-meer/ Misschien vind ik het kompas wat ik nu zo hard nodig heb maar wat ik niet kan vinden. Ik wordt geraakt door mijn eeuwige flexibiliteit en rekenschap met en respect voor de ander. 'Kappen nou! Tot hier en niet verder!' spreek ik me vermanend toe.
Ook nu bevind ik me weer in een situatie waarin ik mijn vrijheid moet bevechten. Ik ben moe. En hoe geweldig het ook lijkt aan de buitenkant, achter de schermen is het al maanden windkracht 11. Het zijn alleen de goede verstaanders, die in staat zijn door die buitenkant heen te prikken en mijn worsteling zien die het pionieren met zich mee brengt. Ik lees ook de blogpost van Bruno van der Elshout, die ging lopen tot de zon kwam en ik werd vooral geraakt door deze alinea "...de automatische verbinding tussen pionierschap en het lijden, de offers en alles wat ten koste gaat van jezelf weliswaar onderdelen kunnen zijn van het pionieren, maar dat allang niet meer hoeven te zijn." Terwijl ik me staande probeer te houden in de storm en voortdurend overspoeld word door golven van belangen, zie ik met vlagen die stip aan de horizon. Ik zoek naar de wrakstukken en klamp me vast aan de gedachte die me door elke storm heen trekt 'alles gaat voorbij'. En terwijl ik weer even kort boven kom zie ik ze... Mensen die pionieren dwars door de bestaande structuren heen en dat aan het doen zijn wat hun hart ze ingeeft en dan weet ik, ik ben niet alleen. Ik hou nog even vol. Hulp is onderweg. "What saves a (wo)man is to take a step. Then another one. It's always the same step, but you have to take it." - Antoine de Saint-Exupéry Officiel Voor Storytellingmatters.nl Deel vier over the making of Your Song en enpassant ook nog drie geleerde lessen uit eigen ervaring. Een half jaar verder en mijn wereld staat op zijn kop. Ik heb jullie in de steek gelaten, ik heb de redactie van Storytellingmatters in de steek gelaten. Ik beloofde de stappen met jullie te delen, dat was echt het plan. Maar kort na mijn laatste bijdrage voor Storytellingmatters gebeurde er te veel. Zo gaf ik het project in juli 2013 terug. Ik was er klaar mee. Ik stuiterde al meer dan een half jaar om te kunnen beginnen, maar het begon niet. Ja, wel in mijn omgeving zoals je kunt lezen in de eerste delen. Maar het budget wilde maar niet vlotten. En toen was ik er ineens klaar mee.
Al onze vreugde en verdriet ontspringt uit de bron van ons eigen innerlijk. ~ Anoniem
Vorig jaar, precies rond deze tijd stond ik voor de eerste keer op het inspiratiepodium. In een ijskoude werkplaats met heel symbolisch een schip. In diezelfde werkplaats. Een schip op het droge. Het schip kon geen kant op en ik ook niet. En toen zette ik een lied in en vaagde daarmee alle vaste bodem onder mijn voeten weg om me volledig te kunnen overgeven aan het moment. Ik begon te vertellen over het pad dat was voorafgegaan aan het moment dat ik daar nu stond te vertellen over datzelfde pad. Mijn levensverhaal geïnterpreteerd door mij. Ik probeerde samen te vallen met mijn geschiedenis. Buiten dat het voor mij de eerste keer op een dergelijk podium was, was het ook de eerste keer dat ik zo openlijk vertelde over mijn weg en mijn keuzes. Voor vandaag, vroeg Maria me te vertellen wat er na die avond op het inspiratiepodium in werking was gezet. En toen ik daar eenmaal begon over na te denken... heeft het belang van verhalen vertellen heel centraal gestaan in 2013. Het begon allemaal ergens aan het einde van 2012, toen schreef ik een ambitieus plan op verzoek van de Dienst Humanistische Geestelijke Verzorging en noemde dat Your Song. In het kort gaat Your Song over het verzamelen van verhalen van (ex)militairen. Verhalen over het ervaren van dilemma's, persoonlijke belevenissen die maken dat je anders naar de wereld bent gaan kijken. Gebeurtenissen die bepalend zijn voor hoe je nu in het leven staat. Misschien vraag je je af waarom nu juist voor militairen? En waarom zijn die verhalen dan zo belangrijk? En wat ga je daar mee doen dan? Deze vragen vind je allemaal beantwoord in de blogs op Storytellingmatters.nl. Nu de 'zomervakantie' bijna op zijn einde is, is het voor mij ook tijd om de draad weer op te pakken. En één ding is zeker, ik heb er enorm veel zin in om de schouders eronder te zetten. Maar laat ik dan nog even de wijze raad van Seneca ter harte nemen. "Elke ambitie vertoont dit gebrek: zij kijkt niet om." Nog even terug lezen hoe het begon! The making of Your Song; een humanistisch verhaal deel I, deel II, deel III. |
Archief
December 2020
Categorie
Alles
|